Türk Deniz Ticareti Hukukumuzda donatan ve taşıyan olmak üzere iki müteşebbis (girişimci) vardır.Donatan kavramı geminin maliki olunduğunu ve gemi üzerindeki mülkiyet hakkının aidiyetini temsil eder. Türk Ticaret Kanunu md. 1061'e göre ise donatan, gemisini menfaat sağlamak amacıyla suda kullanan gemi malikine denir. şeklinde tanımlanmıştır. Tanımdan yola çıkarak donatan sıfatına sahip olabilmek için iki şartın gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu iki şart ise Medeni Kanunu'nun genel hükümleri uyarınca ve TTK. md. 931/1'deki tarife uygun geminin üzerinde mülkiyet hakkına sahip olmak ve TTK. md. 1061'e göre sahip olunan geminin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmasıdır. Ancak kanun koyucu geminin mülkiyet hakkı sahibi olmadığı halde menfaat sağlamak amacıyla gemiyi bizzat ya da kaptan aracılığıyla kullanan kişinin de üçüncü kişilere karşı donatan sayılabileceğini hükme bağlamıştır.
Donatan ve Taşıyan Kavramlarının Sorumlulukları
Donatanın sorumluluğu hususunda ise TTK. md. 1062'ye göre; donatan, gemi adamlarının, zorunlu danışman kılavuzun veya isteğe bağlı kılavuzun görevlerini yerine getirirken işledikleri kusur sonucunda üçüncü kişilere verdiği zararlardan sorumludur. Ancak, donatan, yolculara ve yükle ilgili kişilere karşı, taşıyanın gemi adamlarının kusurundan doğan sorumluluğuna ilişkin hükümlere göre sorumlu olur. şeklinde belirtilmiştir.
- Taşıyan TTK. md. 1138/1'de belirtildiği gibi denizde eşya taşıma sözleşmesi olan navlun sözleşmelerinde, navlun karşılığında eşyayı deniz yoluyla taşımayı üstlenen kişi olarak tanımlanabilir. Uluslararası hukukta ise taşıyan kavramının karşılığı olarak shipper ifadesi kullanılmaktadır. Deniz ticareti hukuku Navlun sözleşmesinde taşıyan, denize, yola ve yüke elverişli bir halde bulunmasını sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca taşıyan sözleşmenin ifasında, eşyanın yükletilmesi, istifi, elden geçirilmesi, taşınması, korunması, gözetimi ve boşaltılmasında tedbirli bir taşıyandan beklenen dikkat ve özeni göstermekle de yükümlüdür. Taşıyanın sorumluluğu ise TTK. md. 1178'e göre, eşyanın zıyaı, hasarından veya geç tesliminden doğan zararlardan söz konusu zıyaı, hasar veya teslimde gecikmeye sebebiyet veren olgunun eşya taşıyanın muhafazası altında iken meydana gelmiş olması şartıyla sorumludur.
- Yükleten ise TTK. md. 1238/2'ye göre yükleme limanında eşyayı taşıyana teslim eden ve karşılığında konişmento düzenlenmesi hakkına sahip olan kişi olarak tanımlanabilir. Yükletenin sorumluluğu konusunda ise TTK md. 1208'e göre yükleten, kendisinin veya adamlarının kusurundan kaynaklanmış olmadıkça, taşıyanın veya fiili taşıyanın, gemini zıyaı ve hasarı dolayısıyla ya da diğer bir sebeple uğradığı zarardan sorumlu değildir.