Gümrük kaçakçılığı suçu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 3. maddesinde tanımlanan kaçakçılık fiillerini tarif etmek üzere kullanılmaktadır. 5607 sayılı yasaya göre, gümrük kaçakçılığı suçu iki şekilde işlenebilir:
- İthalat Kaçakçılığı Suçu
- İhracat Kaçakçılığı Suçu
İthalat Kaçakçılığı Suçu ve Cezası
- Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmaksızın İthal Etme Suçu (m.3/1): Eşyanın gümrük işlemlerini tabi tutulmaksızın ithal edilmesi, yani yurtdışından Türkiye'ye sokulması, ithalat kaçakçılığı suçu olarak nitelendirilir. Gümrük kaçakçılığı suçunun en çok işlenen biçimi olan ithalat kaçakçılığı suçu 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 3. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiştir. Eşyayı gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın ithalat kaçakçılığı suçu iki şekilde işlenebilir:
- Suçun temel şekli olan basit ithalat kaçakçılığı suçu, failin gümrük hukuku işlemlerine tabi tutulmayan eşyayı gümrük kapılarından Türkiye'ye sokmasıdır.
- Suçun nitelikli, yani daha ağır ceza gerektiren şekli ise failin eşyayı belirlenen gümrük kapıları dışından Türkiye'ye sokmasıdır.
Gümrük Kaçakçılığı Suçu Nedir?
Buna göre, ithalat kaçakçılığı şeklindeki gümrük kaçakçılığı suçunun temel cezası şu şekildedir: Eşyayı, gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın ülkeye sokan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Eşyanın, gümrük kapıları dışından ülkeye sokulması halinde, gümrük hukuku kapsamında verilecek ceza üçte birinden yarısına kadar artırılır.
Failin ithalat kaçakçılığı suçu nedeniyle md.3/1 gereği cezalandırılabilmesi için, ithal edilen eşyanın ithali yasak olmayan eşyalardan olması gerekir. Fail, ithali serbest olan ancak gümrük işlemlerine tabi tutulmayan eşyayı ülkeye sokmaya çalışmaktadır. Örneğin, cep telefonlarının Türkiye'ye ithal edilmesi serbesttir. Ancak, gümrük işlemlerini tabi tutulmadan ülkeye cep telefonu sokmak ithalat kaçakçılığı suçunu meydana getirir.
İthalat kaçakçılığı suçunda eşyanın gümrük işlemlerine tabi tutulmasına esas alınacak tarih, taşıt aracının gümrük işlemlerinin yürütüldüğü alanlara girişine ilişkin gümrük veya gümrük muhafaza yetkililerince tutulan ilk kayıt tarihidir. Eşya hakkında bu andan itibaren beyanda bulunulması zorunludur.
- Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla Eşyayı İthal Etme Suçu (m.3/2): Sahte belgeler kullanarak veya başkaca aldatıcı işlem veya davranışlarla gümrük vergisinin kısmen veya tamamen ödenmemesi gümrük kaçakçılığı suçunun bu şekline vücut verir. Uygulamada aldatıcı işlemlerle eşyayı ithal etme daha çok özel evrakta sahtecilik veya resmi evrakta sahtecilik suçlarının konusunu teşkil eden belgeler kullanılarak yapılmaktadır. Eşyayı, aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin ülkeye sokan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Transit Rejimine Tabi Eşyayı Gümrük Bölgesine Bırakma Suçu (m.3/3): Transit rejimi, ithalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş veya ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın, gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesi içindeki bir noktadan diğerine taşınmasına uygulanır. Transit rejim çerçevesinde taşınan bir eşya gümrük bölgesine bırakıldığında serbest dolaşıma girmiş olur. Başkaca hiçbir işlem yapılmadan eşyanın gümrük bölgesine bırakılmış olması suçun tamamlanması için yeterlidir. Transit rejimi çerçevesinde taşınan serbest dolaşımda bulunmayan eşyayı, rejim hükümlerine aykırı olarak gümrük bölgesinde bırakan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Belli Bir Amaç İçin Getirilen Eşyayı Yurtdışına Çıkarmış Gibi İşlem Yapma Suçu (m.3/4): Gümrük kaçakçılığı suçunun bu şekli, eşyanın sahte belge ile yurt dışına çıkarmış gibi yapılması fiiliyle işlenmelidir. Fail, özel evrakta sahtecilik veya resmi evrakta sahtecilik suçlarının konusu olabilecek sahte bir beleğe ile eşyayı belli bir amaç için kullanılmak veya işlenmek üzere ülkeye geçici ithalat ve dâhilde işleme rejimi çerçevesinde getirmektedir. Belli bir amaç için kullanılmak veya işlenmek üzere ülkeye geçici ithalat ve dâhilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen eşyayı, hile ile yurt dışına çıkarmış gibi işlem yapan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- İthalat Kaçakçılığı Konusu Eşyayı Bilerek Yurtiçinde Satma, Satışa Arz Etme, Satın Alma, Taşıma veya Saklama Suçu (m.3/5): Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçu, TCK md.165'te genel bir hüküm olarak düzenlenmiştir. İthalat kaçakçılığı suçunun konusu olan eşyanın satılması, satın alınması, taşınması, depolanması vb. gibi fiiller özel bir şekilde yaptırım altına alınmıştır. Bu fiiller kaçakçılık suçu tamamlandıktan sonra, kaçakçılık suçundan bağımsız bir şekilde yurtiçinde işlenen fiillerdir. Gümrük rejimine tabi tutulmayan, sahte belge kullanmak suretiyle ya da transit rejimi çerçevesinde ithal edilen veya geçici ithalat ve dâhilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen eşyalar ile işlenen kaçakçılık suçlarına iştirak etmeksizin, bunların konusunu oluşturan eşyayı, bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan veya saklayan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Eşyayı İthal Amacına Aykırı Kullanma, Satma, Satışa Arz Etme, Kabul Etme veya Devretme Suçu (m.3/6): Kaçakçılık suçunun bu şeklinin unsurlarının oluşabilmesi için, eşyanın belli bir işte kullanılması için ithaline izin verilmiş olması ve kısmen ya da tamamen vergiden muaf olarak ithal edilmiş olması gerekir. İthal edilen eşya belirlenen amaç dışında kullanıldığında suç meydana gelir. Özel kanunları gereğince gümrük vergilerinden kısmen veya tamamen muaf olarak ithal edilen eşyayı, ithal amacı dışında başka bir kullanıma tahsis eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek satın alan veya kabul eden kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- İthali Yasak Eşyayı İthal Etme, Satma, Taşıma, Satın Alma veya Saklama Suçu (m.3/7): İthali yasak eşya kavramı, kanun ile ülkeye sokulması yasaklanmış eşyayı ifade eder. Bu nedenle, genel düzenleyici idari işlemlerle ithali yasaklanan eşyaların ithali durumunda ithalat kaçakçılığı suçunun bu şekli oluşmaz. Suçun oluşması için mutlaka kanun ile eşyanın ithali yasaklanmalıdır. İthali kanun gereği yasak olan eşyayı ülkeye sokan kişi, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren suç oluşturmadığı takdirde, iki yıldan altı yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. İthali yasak eşyayı, bu özelliğini bilerek satın alan, satışa arz eden, satan, taşıyan veya saklayan kişi, aynı ceza ile cezalandırılır.
İhracat Kaçakçılığı Suçu ve Cezası
- İhracı Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı İhraç Etme Suçu (m.3/8): İhracat kaçakçılığı suçunun bu hali, ancak kanun yoluyla ihracı yasaklanmış eşya ile işlenebilir. Ayrıca, ihracı yasak olan eşya başka bir özel düzenlemede daha ağır suç teşkil ediyorsa, bu madde hükümleri değil, daha ağır yaptırım içeren kanun hükümleri uygulanır. Suç, ihracı yasak eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden kesin olarak çıkartılması ile oluşur. İhracı kanun gereği yasak olan eşyayı ülkeden çıkaran kişi, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Hayali İhracat Suçu ve Cezası (m.3/9): Usulüne uygun ihracat devletin ticaret politikası önlemlerine uygun hareket edilmesi, ihracat vergilerinin ödenmesi ve çıkışa yönelik işlemlerin yapılması ile mümkündür. İhracat işleminin usule uygun olup olmadığının denetimi için ihracata ilişkin beyanname ve ekleri gümrük idaresine verilmelidir. Usulüne uygun yapılmayan eşya ihracı hayali ihracat suçu hükümlerinin uygulanmasını gerektirebilir. Hayali ihracat suçu iki şekilde işlenebilir:
- Failin ihracat gerçekleşmediği halde gerçekleşmiş gibi göstermek şeklindeki seçimlik hareketle işlediği ihracat kaçakçılığı suçu.
- Failin gerçekleştirilen ihracata konu malın cins, miktar, nitelik veya fiyatını farklı göstererek ilgili kanun hükümlerine göre teşvik, sübvansiyon veya parasal iadelerden yararlanması şeklindeki seçimlik hareketle işlediği ihracat kaçakçılığı suçu.
İlgili kanun hükümlerine göre teşvik, sübvansiyon veya parasal iadelerden yararlanmak amacıyla ihracat gerçekleşmediği hâlde gerçekleşmiş gibi gösteren ya da gerçekleştirilen ihracata konu malın cins, miktar, evsaf veya fiyatını değişik gösteren kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Beyanname ve eki belgelerde gösterilen ile gerçekte ihraç edilen eşya arasında yüzde onu aşmayan bir fark bulunması halinde, sadece 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Hukuku Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.